Savjet bezbjednosti UN-a jednoglasnom odlukom o produženju mandata misiji EUFOR-a “Althea” na godinu dana izbjegao je krizu potencijalno velikih razmjera koja je mogla izbiti u BiH da adekvatna rezolucija nije usvojena u srijedu naveče po našem vremenu.

Naime, da misija nije produžena EUFOR bi imao nekoliko dana da se povuče iz BiH, a, kako je “Nezavisnim” rečeno u nekoliko brifinga koje smo imali proteklih mjeseci, pojedine uticajne NATO članice su imale planove da ovu misiju zamijene NATO snagama, za šta tvrde da postoji mandat.

S obzirom na to da i unutar i izvan BiH postoje političke snage koje bi se ovom oduprijele, trenutna kriza u BiH bila bi dodatno pogoršana.

Na pitanje “Nezavisnih” prilikom nedavnog brifinga za novinare u NATO centrali u Briselu šta će se desiti ako Rusija odluči da uloži veto na misiju “Althea”, rečeno nam je da “NATO neće dozvoliti da nastane bezbjednosni vakuum u BiH”.

Iako nije pojašnjeno na šta se misli, može se pretpostaviti da bi NATO reagovao, čemu bi se mogli usprotiviti političari u Republici Srpskoj jer u njenoj javnosti postoji otpor direktnoj misiji NATO-a.

Suprotno uobičajenoj praksi, Ujedinjene nacije nisu objavile tekst rezolucije pod nazivom S/RES/2658(2022) na svojoj stranici pa juče nismo imali priliku da pročitamo šta se u njoj nalazi. Iz izlaganja ruskog predstavnika može se iščitati da su iz rezolucije izbačene reference na NATO.

Na stranici EUFOR “Althea” kao dio mandata govori se o pomaganju Oružanim snagama BiH da dosegnu NATO standarde, ali se ne govori o evroatlantskim integracijama BiH, što je u nekim ranijim rezolucijama pominjano.

Međutim, u Aneksu I-A Dejtonskog sporazuma, na koji se EUFOR “Althea” poziva, stoji da NATO ima pravo da uspostavi vojne snage koje će operisati pod autoritetom i biti potčinjene upravljanju i političkoj kontroli Sjevernoatlantskog saveza kroz NATO lanac komandovanja.

Napomene radi, EUFOR je preuzeo vojnu misiju u BiH u aranžmanu s NATO-om “Berlin plus”, po kojoj EU ima glavnu riječ u vojnoj misiji, ali se oslanja na resurse NATO-a.

Dalje je u izlaganju ruskog predstavnika naglašeno da EUFOR ne smije biti upotrijebljen za miješanje u unutrašnje političke procese, a izrazili su nezadovoljstvo povećanjem broja pripadnika ove misije.

Iako detalji aranžmana još nisu poznati javnosti, nezvanično se spominje da se uoči sjednice odvijala prava drama o tome hoće li biti dozvoljeno obraćanje Kristijana Šmita, visokog predstavnika kojeg RS i Rusija ne priznaju, kao i da li će biti dozvoljeno da Sven Alkalaj, ambasador BiH u UN-u, u svom govoru uputi kritike na Šmita.

Indirektno se može zaključiti da je, vjerovatno pod prijetnjom Rusije da će uložiti veto na EUFOR, odlučeno da se Šmit ne obrati, a da Alkalaj iznese žestoke kritike prema Šmitu, iako je Majkl Marfi, ambasador SAD u BiH, uoči početka sjednice upozorio na posljedice za sve one koji budu djelovali protiv OHR-a, ali i Šmita lično.

U obraćanjima svih članica Savjeta bezbjednosti UN-a pozdravljeno je produženje misije EUFOR-a “Althea”. Zapadni predstavnici su o Šmitu govorili ili pozitivno ili odmjereno, dok je ruski predstavnik iznio niz teških optužbi na njegov račun.

Žozef Borel, visoki predstavnik EU za spoljne poslove i bezbjednost, koji je uz ambasadora Johana Zatlera, specijalnog predstavnika EU u BiH, odgovoran za opšte političko upravljanje vojnom misijom “Althea” i da u tom smislu pomaže Savjetu EU, je nakon usvajanja rezolucije u Njujorku izrazio zadovoljstvo što je do toga došlo.

“EU će nastaviti da pruža sigurno okruženje za BiH i sve njene građane”, napisao je Borel na Twitteru. Zatler je juče izjavio da bi volio da je vidio uravnoteženije obraćanje Alkalaja, ali da je zadovoljan produženjem mandata.

“Produženje mandata EUFOR-u za još godinu dana je najvažnija stvar koja se sinoć (srijeda) desila, a sve ostalo će vrlo brzo biti zaboravljeno”, izjavio je Zatler.

Miloš Šolaja, profesor na banjalučkom Fakultetu političkih nauka, izjavio je za Srnu da je produženje misije važno i da daje šansu za BiH da nastavi da razvija sebe i svoju bezbjednost.

​Nezavisne